Obsfoto

Turen til Island held fram – frå Akureyri til Grimsey i ein mygg av eit fly med plass til åtte passasjerar. Dei to amerikanske turistane kryp saman i baksetet. Flyplassbygnigen er knøttliten, og ligg vegg i vegg med gjestehuset Basar. Om kvelden deler amerikanaren, følgjet mitt og eg ei flaske vin i den flammande solnedgangen. Me er dei einaste gjestene. Om morgonen steller vertinna, Gagga, i stand frukost til oss og reiser på arbeid i «tettstaden» Sandvik. I matsalen heng det tett med foto av gamle hus og menneske på øya.

Grimsey er nodlegaste øya på Island. 4,7 km lang, 1,7 km brei, og 40 km frå fastlandet. Polarsirkelen skjer rett gjennom øya. Ein del turistar tek turen hit for å stå på den usynlege sirkelen, og dei fleste anar ikkje at sirkelen dei trur seg å stå på i røynda ligg femti meter lengre nord. På denne flekken i den nordlege Atlanterhavet bur det om lag 90 menneske. Eg spør Gagga korleis dei unngår inngifte all den tid den fertile delen av folket er langt færre.

– Ein mann reiser til Akureyri når han finn tida moden. Møter han ei kvinne som er viljug til å flytta hit, så flytter ho hit. Det hender også at ei kvinne tek ein mann med seg til Grimsey, fortel ho.

Denne bloggaren tek ferie til like over nyttår. Då er det på'an igjen. Eg kan ikkje svara for kva medbloggaramne mine finn på i mellomtida.

Gledeleg jul og romjul, med ønskje om eit nytt og godt foto-nyttår. Godt nytt år også til alle som ikkje fotograferer, for dei finst vel framleis.

Akureyri har eit triveleg bymuseum der det vert lagt stor vekt på bevaring av eldre foto. For publikum er det mellom anna innreidd eit gamaldags fotostudio der ein kan kle seg ut og fotografera kvarandre. Denne islandske jenta poserte villig, men var usikker på kva andletsuttrykk ho skulle bruka.

Den store fotosamlinga til museet vert forvalta av Hördur Geirsson. Han har spesiell interesse for storformatkamera, og byggjer dei gjerne sjølv. Han brukar glasplater («film») opp til 18 x 24 cm. Her er han med glasplate og kamera på flyplassen. På neste bilete er ei kvinne klar for fotografering. Attom seg har ho eit stativ med nakkestøtte så ho kan halda hovudet roleg under den lange eksponeringa. Desse to bileta er fotograferte frå ein video vist på museet, og kvaliteten er difor mindre god.

Eg snakka tilfeldig med ein svenske på gata, og fekk greie på at det om kvelden skulle vera stor nordisk folkemusikkonsert i byens kulturelle storstove, Hov. Det var ei triveleg oppleving, men med litt for mange talar på engelsk. Eg prøvde å påverka den islandske kultuministeren telepatisk, men forgjeves. Har ein eit manus, så skal alt lesast opp. Før dørene opna var det islandsk ringdans i gangen, eller hallen/foajeen som det no heiter.

(Island 5 )

I september 1940 vart katedralen i Coventry, England, øydelagd av tyske bombefly. To månader tidlegare vart Akureyri kyrkje vigsla, med glasmaleri i koret henta frå – ja, katedralen i Coventry. Det heng ikkje på greip, men påstanden har stått der heilt til BBC i haust undersøkte saka. Glasmaleria  er ikkje frå Coventry, men dei er frå England, og dei er fleire hundre år gamle. Gåta er enno ikkje løyst.

På sideveggene i Akureyri kyrkje er det glasmaleri av kjende, religiøse islandske menn (ingen kvinner). Ein av dei er Jon Arason, den siste katolske biskopen på Island. Han kjempa med nebb og klør mot protestantismen. Som katolsk biskop var han bunden av sølibatet, men Island ligg langt frå Rom, og Arason hadde ein skokk med ungar som støtta han i kampen mot den nye trua. Ei av døtrene samla tilmed ein liten hær mot fiendane til faren, men det kom ikkje til strid. Arason og to av sønene vart halshogde utan lov og dom i 1550. Arason hadde eit sterkt nasjonalt sinnelag. Etter sin død vart han hylla som martyr og helt.

I Akureyri, som på fleire andre stader på Island, veks det overdimensjonert marikåpe (alt er relativt) Og den Suzuki'en, tja.

Akureyri er nest største byen på Island utanfor Reykjavik-regionen. Ca. 17000 innbyggjarar.

Nokre få foto frå ei slentring gjennom overklessestroket i Reykjavik ein sein septemberkveld – før me drar vidare til Akureyri på Nord-Island. Eg trur ikkje eigaren av Jaguaren bur i huset bak bilen.. Elles er det stille og fredeleg i ambassadegatene.

Det kan bli mykje frå Island på bloggen framover, så av og til kjem til å smetta inn andre små biletseriar.

Den lange turen Island rundt, eller trekvart rundt, er i gang. Postkort, prospektkort, kall det kva du vil. For oss to som reiste var det store opplevingar. Vonar eg greier å formidla litt av det. Det blir ingen djupe filosofiske tankar undervegs, men kanskje nokre refleksjonar no og då.

Harpa i Reykjavik er Islands kulturelle storsatsing; stor i forhold til folketal, og dristig av di prosjektet vart gjennomført i ei tid då Island gjekk på ein økonomisk smell. I Harpa «bur» det islandske symfoniorkesteret og operaen. Like før jul spelar London filharmoniske orkester der. Når var dette orkesteret i Bergen / Oslo sist?

Henning Larsen Architects (Danmark) og den islandske kunstnaren Olafur Eliasson har pønska ut huset. Det er sett saman av store flater som i struktur minner om honningtavlene i ein bikube, men er konstruert av glas og stål. Korleis denne haugen med glas skal kunne motstå eit lite jordskjelv, skjønar eg ikkje, men islendingane er vane med katastrofar. Harpa er eit ynda fotomotiv, som det går fram av biletet med dei to liggande turistane.

På tide å koma seg utanlands. Først til Island, og – av alle ting – gravplassar.

– Kyrkjegarden er langt frå å vera «dødsens kjedeleg», skriv filosof Jon Hellesnes i boka «Om modernitet og ekstreme tilstandar».

– Der er namn og varierte innskrifter, vitnemål om farne slekter og levd liv, skiftanmde livssyn og ytre konvensjonar. Ein stad for sakn, og kanskje for dårleg samvet.

I boka «Essentialism» fortel Greg McKeown om ein mann som vitjar gravplassar når han reiser kring i verda:  – Til å byrja med tykte eg det var ein sær vane, men no ser eg at han på denne måten held fokus på at også han er dødeleg. Livet til ein essensialist er eit liv utan anger; du er blitt stolt av det livet du har valt å leva.

Dei kvite krossane på Akureyri kyrkjegard minner på avstand om ein krigskyrkjegard. Islendingane brukar lang tid på å skifta dei provisoriske krossane ut med meir robuste gravminne, og mange av dei vert ståande som varige minne. Nasjonsflagget på graver er langt meir vanleg enn i Noreg. Gravminnet forma som eit tønneband er kanskje eit symbol på det evige. Det siste fotoet er frå Vik på Sør-Island; ein kyrkjegard som ligg for seg sjølv høgt over den vesle byen.

Lite sidespor: Roy Anderssons nye film «En due sitter på en gren…» : Eit meisterverk, ein stillferdig knytneve midt i fleisen.

Sist eg blogga om plast var eg ein smule moraliserande, og viste til medaljens bakside. Plast skaper død og forderving når den er blitt søppel, for i global målestokk er det på langt nær alt som blir resirkulert. Dette stoffet kan, i sine tallause manifestasjonar, også ha estetiske dimensjonar, mange fleire enn det eg viser her. På eit lite båtverft med historiske tradisjonar er mange av restaureringsobjekta dekte med presenning. Eg tar utsnitt og forenklar i staden for å visa alt. Dei to første bileta er frå verftet. Det tredje er frå ein liten trebåt tilfeldig parkert på ein nedlagd ferjekai. Eg får assosiasjonar til elefanthud.

Det siste er utsnitt av ein stor, kassert presenning som ligg innafor grunnmuren til eit fjerna hus. Eg har kome attende til denne presenningen fleire gonger. Det eg ikkje oppdagar første gong, ser eg kanskje neste gong, og så vert det ein liten serie av det. Det er den same gamle oppskrifta; oppsøk lokalitetane på nytt og på nytt.

Eg er svak for bedrifter basert på handverkstradisjonar. Første punkt er å kontakta leiinga og klargjera intensjonar og avgrensingar. Like viktig er det å prata med «gutta (jentene) på gølvet» og visa interesse for arbeidet deira, utan å forhasta seg, og å fletta inn nokre anerkjennande ord der det fell naturleg. Når du er på ei bedrift for å fotografera skal du gje deg tid til å bli «husvarm» og å visa respekt. Du skal bli sett på som gjest, ikkje inntrengar.

Eg bladde nyleg gjennom ei mengd bloggar om naturfoto. Mange av bileta ligg det ein imponerande innsats bak. Men eg gjekk fort lei. Eg kom til å tenkja på Roalds innlegg på denne bloggen 7. november, der han siterer Susan Sontag om den visuelle ureininga. Det kan ikkje vera naturfoto, ein bestemt sjanger, ho meinte. Men nok var nok akkurat då. Det var som å verta tvangsfora. Kanskje det er difor eg i dag slår kontra med ein liten serie plast, og kanskje er det ein liten misjonerande baktanke.

Plast er eit av vår tids viktigaste materiale. For meg er det mest fotografisk tiltrekkande når det har gjort si teneste, og enten er i retursystemet eller forvitrar i naturen på stader det ikkje bør vera. Problemet med plast er at den er like mykje til stades både i bruk og etter bruk. Slå opp på «Plast og forurensing» på Google. Du kan bli mørkredd av å lesa det som står der. Eg ante ikkje at problemet var så omfattande. Lukke til med neste handlepose!

– Excuse me?

Den unge kvinna bak disken gjer det klart at ho ikkje forstår. Eg hadde spurt om det var stor skilnad på smaken på geitostane i kjøledisken. Ho var frå Slovakia. Staden var nærbutikken i Undredal, i hjarta av Noreg. Tidlegare i sommar åt eg og reisefølgjet middag på hotell i Lærdal – endå meir midt i hjarta av Noreg. Den kvinnelege japanske servitøren vart usikker nokre sekund, så lyste andletet opp i det mest tindrande smil eg har sett då ei i reisefølgjet snakka til henne på japansk.

Slovakaren i Undredal og eg stotra oss gjennom samtalen på engelsk, eg fekk smaksprøver, og alt var såre vel. Undredal er ein pussig liten landsby, klemt mellom høge fjell ved Sognefjorden. Sjarmen er moderat, men dei har i alle fall brannstasjon, utan brannbil. Eit gamalt tømra uthus fungerer som oppslagstavle. Eg trur ikkje eg likte det. På Bakka ved Nærøyfjorden gjekk eg så nær dette fartsuhyret at eg stengde utsynet og innbilte meg at eg dermed fekk illustrert ei utvikling eg heller ikkje likar. På fjorden hasta dei små turistbåtane av stad med attraksjonane innstendig annonsert på ulike tungemål over skurrande høgtalarar.

Eg er turistmisantrop. Eg vil vera ein ekte reisande. Det er kanskje det alle dei andre også vil vera. Men Claes Hylinger seier: – Det er mogleg å finna ei djupare meining kor som helst og når som helst.

Så kvifor reiser eg? Det finst vel eit svar på det òg.