Obsfoto

I boka «Fra Gud til Gucci» (2004) skriv Erling Dokk Holm tankevekkande om kjøpepress, designpress og konformitetspress. Dei fleste av oss er fanga av dette presset, og dei fleste av oss nektar for at me er det. Finst det eit kamerapress? Javisst. Produsentane spyr ut nye modellar, og alle er litt betre enn dei føregåande. Eg kunne greidd meg med kameraet eg kjøpte for 15 år sidan, men må vedgå at eg har kjøpt fleire etter den tid. Det siste har moderat zoom og søkar, og hovudpoenget – det glir fint ned i lomma på ytterjakka. Eg er nøgd  – så lenge det varer. For siste modell har alltid nokre funksjonar som er irriterande lite funksjonelle…

Enten du er religiøs eller ikkje, så stikk innom kyrkjer når du har høve. Eg tek meg tid til litt kontemplasjon, og så snusar eg rundt både nede og på galleriet. Dei tre øvste motiva er frå Bakka kyrkje ved Nærøyfjorden i Sogn. Det nedste biletet er frå Undredal, som har den minste stavkyrkja i landet. Døra var låst då eg var innom bygda. Så slik vart oppgåva «stavkyrkje» løyst.

Sist veke vart den faste onsdagsturen innhenta av tussmørket. Då var det godt å ha stativ; eit hjelpemiddel eg sjelden drassar på. Me vandra i ein park med strandline. Haustfargane omslutta oss. Kitch, men la gå, me let oss ikkje kua av meiningstyranniet.

Strandlina byr på meir enn haustfarger. Noko er best i svart kvitt. Der noko er menneskeskapt anar eg alltid ei forteljing, meir eller mindre diffus. Nokon har montert eit stupebrett, og nokon har stupt frå det. Ungdommeleg plasking og frydefulle kvin i kjøleg sommarsjø. Andre flikkar på ein båt. Status quo er nasjonalfargane. Det er ikkje godt å seia om det blir med det. Ein fortøyingspåle har sett sine beste dagar. Han har ingen misjon lenger. Det er mange tusen slike fortøyingspunkt langs kysten vår, dei fleste ute av bruk. Også planten med dei svinnande store blada er ein gong planta med omsorg.

Den svenske fotografen Alf Johansson stod ved ein høg mur i byen då ei kvinne i raud jakke sykla framom: «Kanskje er dette eit av dei vanlegaste gatemotiva, dersom ein ser for seg syklisten bytt ut med ulike andre personar. Ein krokrygga gamling er vel det mest vanlege. Det finst ein heil del slike fotografiske arketypar. Same kor mange gonger me ser dei, og same kor inkjeseiande me reknar dei for å vera, kan me ikkje unngå å trykkja på utløysaren. I slike tilfelle er ikkje eg noko unntak.»

Ein gong i veka går eg tur med ein fotokollega i nærmiljøet. Turen er det primære, fotografering det sekundære. Men blikket er skjerpa. Nyleg rusla me i ei båthamn. Vår tids velstand viser seg blant anna i bilparken ved handlesentra, og fartøya i båthamner. Den som har ein dyr bil har også ein dyr båt. Framleis ligg dei fleste båtane på sjøen. Nokre få har stått på land i sommar; kom liksom ikkje i gang i år. Presenningen flagrar.

Eg spør ofte meg sjølv kva som er poenget når eg fotograferer. Den amerikanske fotografen Blake Edwards svarar slik på spørsmålet kvifor, og for kven han fotograferer: «Meg sjølv. For resten av samfunnet kan det sjå ut som eg har kasta vekk tjue år på å ikkje gjera noko. Ikkje ein gong dei fleste andre fotografar forstår bileta mine.»

Eg likar haldninga. Men han er ein ivrig bloggar som gjerne viser bileta sine, nett som eg, og må vel ha eit håp – nett som eg – om at nokon set pris på det han gjer. Eg kan ha det moro isolert sett når eg fotograferer, men eit foto må møta eit menneske for å kunna vera eit foto.

Den som har følgt bloggen ei stund må ha merka at denne signaturen nesten berre fotograferer skrap og rust. Likevel har eg nokre private prosjekt, mellom anna med tre søstre i skulealder som skal få kvar si fotobok om seg sjølv. Dei har gått inn i prosjektet med ein viss sjenanse, men etter kvart er dei blitt vane med fotografen, og samarbeider utan primadonnanykker. Dei er velsigna fri for jåleri, og har eit naturleg forhold til fysisk arbeid.

Sidan eg ikkje bur i same miljøet, vert det konsentrerte økter, med ei blanding av arrangerte  og spontane bilete frå fritid og arbeid. Den yngste har alt fått boka si, og det var ei sann glede å samarbeida med henne.

Under fotograferinga er det stort sett brukt blendar 1,8 og 2,8.

Kva er det eg har gitt meg i kast med? Ein blogg! Det inneber ein kontrakt både med publikum og medbloggarar: Hald ut! Ver stabil! Panikken grip meg; er eg leveringsdyktig? Når må eg ty til arkivet, og når er arkivet oppbrukt? På den andre sida trøystar eg meg med at ein blogg meir eller mindre i desse bloggetider spelar null rolle.

I alle fall hiv eg meg på sykkelen og oppsøkjer stader eg har vore mange gonger før. Kva er det eg har oversett på dette servicebygget for bussar? Jau, dette. Kvifor såg eg det ikkje sist eg var her? For ordens skuld, vaskehallen er fotografert gjennom møkkete plexiglas. Difor dette slør av mystikk (eit ord eg ikkje likar).

Eg syklar heim att, nøgd med den vesle fangsten.

Det hender noko blir annleis enn tenkt, særleg for personar med visjonar. Eg ville ribba eit fiskehovud for kjøt og fotografera kraniet. To be or not to be. Fekk tak i eit stort hovud av arten Merluccius merluccius (lysing), kokte det i fem minutt, og dermed gjekk visjonen i dass. Hovudet var grundig demontert. Men var alt forgjeves? Eg fiska nokre bruskbitar opp frå grauten nede i gryta og pussa dei reine med tannbørste. Det fotografiske resultatet finst i ulike bearbeidingar, visuelt til dels langt frå dei små bruskbitane (5-8 cm) som eg såg på bordet framfor meg.

Medan eg arbeidde med 'prosjektet', fall eg i stavar over kva slag høgare makt eller kraft det er som formar dei ulike delane i ein organisme slik at dei best mogleg tener overlevingsevna til ein art. Dugande gjort, sjølv om knapt nokon veit svaret.

Dei er der, men blir sjeldan lagt merke til. Små skraper og bulkar i metallet på lastebilar og bygningar og kva det elles måtte vera. Oppstått utan intensjonar, kanskje berre følgd av eit bannord frå den som var så uheldig å få kontakt med noko han ikkje ønskte å få kontakt med. Så kjem fotografen i ettertid, snusar etter hieroglyffar og løynlege bodskapar. Er det noko av meining rissa inn her? Nei, det er ikkje det, men likevel spennande. Det er eit sekterisk avvik frå makrofotograferinga som tek seg av insekt og blomar. Og så får ein vera i fred for andre. Det må kjennast utrygt å nærma seg ein person som nærsynt glor på husvegger og lastebilar; dei kan jo finna på andre merkelege ting også.

Det er kjekt i utkantane, til dømes Bakka og Undredal ved Nærøyfjorden. Eg skulle attende frå Bakka då ein ponny stengde vegen. Gneid seg mot panseret, avanserte mot det opne vindauga og stakk hovudet inn i kupéen. Eg dytta han ut. Han kom inn att. Tre gonger. Så berre køyrde eg, og han fann det klokast å trekkja seg attende. I Undredal var det full stogg for å la denne geiteflokken passera. I Undredal herskar geitene suverent. Dei brukar vegen som offentleg toalett. I september strør asalen bæra sine langs vegkanten på Vossevangen. Litt trivelegare.

Bloggaren Blake Andrews har nokre svært lange intervju med fotografar. Men så møtte han Nils Jørgensen, frå London, minimalist. Det var frydefull lesnad. Jørgsensen har teke fire foto av ein mann på ein benk. Attmed sit ein hund:

– Fortel kva som hende då du tok biletet. – Ikkje noko, så vidt eg kan hugsa. Eg gjekk omkring, i eigne tankar. – Kva tenkte du? – Eg hugsar ikkje. Det er ei stund sidan. – Kva såg du etter? – Eg hugsar ikkje det heller, men ikkje ein serie. Det fann eg ut seinare. – Kva fanga interessa, visuelt? – Dei to. Det såg triveleg ut. – Var det eit øyeblikksfoto, eller planla du det? – Eit øyeblikksfoto. – Reagerte dei på deg? – Nei. – Vart bileta slik du hadde vona? – Nei.

Det er fint å vera uansvarleg av og til, i den forstand at eg i nokre timar berre gjer det eg lystar utan tanke for kva andre måtte meina. Slik er det å flanera i solskinet med kamera, utan noko bestemt mål. Så dukkar det alltids opp eit eller anna – eller ikkje. Det er sagt om forfattaren og filosofen John Powys (USA) at han var velgjerande fri frå begjæret om for ein kvar pris å vera original. Tenk det, i vår tid, der snart einaste kravet til kunstnaren er originalitet.

Brené Brown skriv i boka «Uperfekt» at å presentera kunsten vår, skriveria våre og fotografia våre for verda utan nokon garanti for at dei vil bli aksepterte eller verdsette – det er også å  vera sårbar.

Her eg vandrar i solskinet oppdagar eg fort at den avslappa stemninga eg var ute etter, snart vert blanda med konsentrasjon og søking. Det er alltid noko lite eg ikkje har sett, eller verdsett, før. Dermed blir det litt å ta med seg heim. Det er stemning, sjølv i stål og anna metall. Kor mange pizzaer har vore steikte på dette steikebrettet?Let det seg gjera å få det reint att? Ser for meg ein hybel for ein einsleg mann, kanskje eit pokerlag. Me har alle våre steikebrett der me set spor etter oss.

Seydisfjördur på Aust-Island hadde ein gong båtsamband med Noreg. No er Noreg valt bort, men byen har framleis båtkontakt med Færøyane og Danmark ein gong i veka. Hamneområdet er velsigna fritt for turistar når eg ruslar der. Trailerane  til Smyril Line står oppstalla tilsynelatande tilfeldig. Eg har ikkje forhøyrt meg om kva Blue Water står for – kanskje Det blå hav, eller som det heitte i sjargongen for lengst; bølgjan blå.

Så hende noko rart knapt ein månad etter eg kom frå Island. Eg var i Nærøydalen for å fotografera grus- og sandbankane i elva der. Riksvegen kunne skimtast som ei lita stripe langt borte. Eg bestemte meg for at eg ville ha ein bil med på fotoet. Den første var det ikkje noko stas med; ein mørk personbil. Like etter kom denne lastebilen. Eg hadde to sekund til å ta biletet før han forsvant bak trea. Først etterpå såg eg det prangande namnet på lastebilsida. Som det heiter: det er ikkje stor kunst, og takk for det, men moro likevel.