Obsfoto

Tilfellet ville det slik: Eg vart spurd om å stilla ut nokre fotografi. Det var eit fint galleri, eg kunne ikkje seia nei.

Folk har idèar og tankar om kva kunst er. I kunstgalleriet har besøkjande forventningar til at det innanfor dørene må kunne lenkast mot desse forestillingane. Men kunst er trollet med mange hovud. Frå tradisjonelt maleri og skulptur som krev formsans, materialkunnskap og handverksmessig erfaring, til den intellektuelle kunstleiken, med sine kryptiske referansar i aust og vest. For utanforståande mest for dei innvigde.

Kva så med fotografiet og det tilsynelatande enkle avtrykket av røyndomen? Fotografi og tradisjonell biletkunst var i eit umake men fungerande ekteskap frå byrjinga av. Dei hadde ulike funksjonar og nisjer, og levde bra side om side.

Problema oppstod då fotografiet vaks på seg kunstambisjonar. Landet vårt var eit av de siste i Europa som ville sjå foto som kunst. Norge er jo fullt opp av knokar og stabeisar, og på trass av det som skjedde med fotografiet i utlandet, var det lita interesse for mediumet som kunst. Fotografi var eit handverk og ein profesjon, javel, men sørgjeleg ukunst.

Å oversjå Kåre Kivijärvi var vanskeleg. Han vart etter kvart tatt opp i det gode selskap med tre fotografi på Høstutstillingen i 1971. Då under kategorien maleri, det fekk då vera grenser. Foreningen Frie Fotografer gjorde eit nybrotsarbeid på 1970-talet og Henie Onstad Kunstsenter med direktør Ole Henrik Moe var online med resten av kunstverda då det arrangerte fotoutstillinga ”Fotografi her og nå” i 1979 med heile 38 norske (kunst)fotografar.

Alle desse tankane turna rundt i hovudet mitt då dei stakkars bileta mine som hadde vore igjennom så mykje, skulle granskast og vurderast av kunstfolk, kjentfolk og vilt framande på utstillingsopninga. Men innbilla sorger plar forsvinna som dogg ein solvarm sommarmorgon. Det gjekk bra, som det heiter. Dessutan hadde eg den gode fe med meg. Ho hadde fortalt meg løyndomar om kunsten sitt vesen. Men det er ei anna historie.

Ein gyvel er ein kraftig busk tettpakka av intenst gule blomar. Det er nesten heilagbrot å tenkja seg denne hageplanten i svart kvitt. Men alt går. Etter ein av mine siste vandringar kom eg heim med både gyvel og rhododendron på brikka. Sistnemnde kan også vera overveldande i sin fargeintensitet. Poenget er å laga ein liten serie om korleis bebuarane i burettslag og villastrok pyntar uteareala – nokon til glede for seg sjølv, andre er (kanskje) i tillegg motiverte av å laga ein skrytehage. Å fjerna fargane snur opp ned på heile hagekonseptet.

Så det vart gyvel i svart og kvitt. Det er ei formsak kor mykje ein gjer ut av det.

Dette innlegget er kort, og eit forvarsel om at det i ferietida kan bli litt lenger avstand mellom blogginnlegga. Bloggsjefen (fy for eit ord!) kan ikkje gå god for kva medbloggarane finn på. Me har alle tre eit ønskje om at dei som likar bloggen også fortel det til andre, og at bloggen kan bli eit forum for diskusjon om fotografi, om mogleg også litt i djupna.

God sommarferie til alle – og me held det gåande.

Fotokollegaen min, som lenge har late skogsfotoa sine liggja ute i ver og vind og vatn, stilte denne helga ut resultatet. Talar, minikonsert og bobler i glaset. Motig gjort. Fleire av bileta hadde noko hinsides og drøymande over seg, realistiske og samstundes hinsides realisme; eit lukka rom der larmen og stresset frå verda ikkje nådde inn, der tida hadde nok av tid og mytene godde fram i skuggane. Nokre av bileta kan du sjå på eit nyleg blogginnlegg, «Kvardagsskogen».

Vel heime att var det kome nokre eldre svenske fototidsskrift i hus. I eit av dei, 20 år gamalt, var det attgjeve eit foto teke av ein ihuga amatør som eg helste på nokre timar tidlegare. I eit endå eldre tidsskrift hadde ein nabo frå tida mi lengre inne i landet fått høg plassering i månadskonkurransen. Triveleg med slike uventa møte.

Triveleg også å møta det islandske landskapet, som her og der kan minna om det norske. Her er me i den kystnære fjellheimen i nord. Til tider er trafikken så liten at eg trur me har landet for oss sjølve. Eit skilt forkynner 14 prosent stigning. Litt seinare dukkar det opp eit skilt med 17 prosent. Grusveg, litt kaus i kantane. Tanken går til gamle gode Stalheimskleiva i Noreg. Så vippar me over bakketoppen og ser ned i eit mektig delta der blått hav stryk langs den svarte lavasanden. Så ei ny stigning, og eit nytt delta. Du allstyrandes, kor gjerne eg skulle vore nagla fast til dette landskapet. Litt, i alle fall.

Det er nesten så eg gløymer at eg har ansvar for ein blogg når skyer og sol vekslar, og eg sjølv vekslar mellom hagearbeid og jakt på nye fototema. Siste fikse ideen er eldre løer på Vestlandet, av den typen som knapt blir lagde merke til av ferierande og andre turistar. Eg visste ikkje at det fanst så mange løer på relativt små område, så truleg har eg tatt meg vatn over hovudet; har i alle fall arbeid i fleire år framover. Det er grenser for kor mykje av den slags ein kan presentera på ein blogg, så eg får venta til eg har meir å velja i.

Først litt Island att, turistfoto frå Seydisfjördur på Aust-Island. Byen dukkar opp etter ein lang nedfart frå fjellet. Det første me ser i skumringa er namnet Seydisfjördur som lyser i lia over byen, à la det meir vidgjetne Hollywood-skiltet. Som i så mange islandske byar dominerer bølgjeblekkplatene som kledning på husa, også på kyrkja. Denne varianten av ei campingvogn (nest siste foto) har eg ikkje sett før. På ungdomdherberget svirrar mange tungemål, og klesvasken heng heimsleg i korridoren.

Fleire foto frå Island kjem med ujamne mellomrom.

Alle burde hatt sin eigen skog. Ein skog for kvardagen der ein kan gå i stille ettertanke, og viss ein må, ropa ut sinne og frustrasjon. Det bør og vera ein skog for sære aktivitetar, som fotografering av tre og vegetasjon.

Kvardagskogen er ikkje langt frå huset vårt. Den er verken sjeldan, verneverdig eller spektakulær. Kun planta gran, sjølgrodd furu, brake og bjørk. Om sommaren veks det sopp under granene. Hjorten trivst godt i den tette vegetasjonen. Ein gong letta det ein orrfugl frå tretoppen over meg, ein annan gong eit møte med ein hjort. Noko meir dramatisk er ikkje opplevd. ikkje mykje å snakka om.

Men noko skjer. Det er ei pågåande forvandling mellom bjørk og granlegg. Liv går til grunne og nytt oppstår. Ei gamal bjørk står krumbøygd og heng med hovudet. Eit raunetre er ramla over ende og ligg overgrodd av mose. Ei furu er knekt på midten av stormen i vinter. Og innimellom det døyande kjem det opp nye skot av liv.

Skogen er ein bra plass for enkel innsikt. Den umerkelege forandringa frå år til år, det er oss. Som eit aldrande tre går det nedover. Og det er eigentleg vakkert viss ein ser.

Nyleg kom eg i skade for å seia til ein kollega at eg ikkje likte dei siste bileta han viste meg. Eg angra med det same, for eg hadde inga god grunngjeving. Seinare kom eg til å tenkja på eit sitat av filosofen Immanuel Kant: «Das Ding an sich und das Ding für mich»: Tingen slik han verkeleg er, og slik min person oppfattar han. Kollegaen min har eit langsiktig prosjekt som vitnar om stor fantasi og, tålmod, trass i at resultatet ikkje kan bestemmast på førehand.

Eg har tidlegare hevda at fotoet er verdilaust om det ikkje har eit publikum. Men foto utan publikum har i allefall eitt publikum – skaparen av biletet. For han er opplevinga dobbel. Ein lang skapingsprosess kan involvera alle sansar. Som utanforståande veit eg kva biletet har blitt – for meg – men ikkje kva det har vore og er for fotografen. Og som fotograf er eg glad for den meirverdien skapinga tilfører.

Vedlagde bilete har lite å gjera med teksten ovanfor. Dei viser litt av kontrastane i byen Skudeneshavn. Utanom sjølve bykjernen er det så som så med idyllisk arkitektur.

(Fritt etter Olav's bidrag om glansfoto og antifoto)

Jeg jobbet den siste tiden med et tema: "Ta et bilde av et tre"; enkelt men likevel så vanskelig. Det finnes utallige glansbilder av trær; ofte storarta majestetiske trær. Det var ikke noe poeng å vise enda flere slike. Jeg ville i stedet kjempe en sak for antitreet: treet som nesten ikke teller som tre. Trærnes underdogs.

Men før jeg kom virkelig i gang fikk jeg en rekke referansebilder fra mer eller mindre kjente fotografer på hjernen. Jeg bestemte meg å lage meg en liten samling av tre-bilder fra fotografer jeg liker. Disse satt jeg sammen til små kollasjer og paringer.

Anders Petersen vs Harvey Benge

Lee Friedlander vs Luigi Ghirri vs Edward Weston

Pentti Sammallahti vs Mitch Epstein

Torbjørn Rødland vs Noboyushi Araki

Dag Alveng vs Rinko Kawauchi

Masao Yamamoto vs Arthur Tress

Nå skal jeg bare forevige et par antitre til, så skal dere få se de også snart.

Stundom morar eg meg over samtidskunsten. Eg har store vanskar med å sjå kva denne kunsten drøftar, problematiserer eller analyserer, som det heiter på fagspråket, eller om han berre er tenkt å vera ei lise, eller malise, for sjela. Det slår meg at meingsløyse av og til kan vera tilsikta.

Byen Seydisfjördur aust på Island reknar seg som eit sentrum for kunst, med skiftande utstillingar fleire stader. Me hamna på utstillinga Ró Ró, i andre høgda på Skaftfell Bistro. Der var det mykje å undrast over. Diverre noterte eg ikkje namna på kunstnarane. Ei lang remse av ull er sikkert ei drøfting av forholdet mellom naturvern og sauebeiting, som er reelt på Island. Her er også ein nevestor, farga gipsklump. Eg veit ikkje kva den problematiserer; kanskje er den eit resultat av bearbeiding av sinne og frustrasjon. Det vesle samantulla tøystykket kan òg vera i same gate. Sant og seia fann eg det i skittentøykorga heime.

Franskmannen Philippe Clause sit og heklar i eit lite lokale i sentrum av Seydisfjördur. Blid og imøtekomande. Som designar er han eit fyrverkeri, berre sjå heimesida hans, esualc.com

For nokre veker sidan fekk eg melding om at eg måtte fornya abonnementet på nettsida mi. Såpass forstod eg av den engelske teksten, resten forstod eg ikkje. Så no svevar bileta mine ein stad i verdsrommet, blokkert for alle. Dei ligg på datamaskina og på harddiskane mine, men der er det heller ingen som ser dei. Mange meiner me må bli flinkare til å gje slepp på bileta våre. Kast! Skjer inntil beinet! Den siste som minte meg om det var Tim Clinch i Black + White Photography: Prøver du å tilfredsstilla alle, endar du med å tilfredsstilla ingen. Vis meg tre sterke , vakkert presenterte foto, og eg vil ønskja å sjå meir. Vis meg 33 foto, og eg vil byrja å kjeda meg før me er halvvegs.

Nettsida mi skal nok på lufta att, men med langt færre foto. Så attende til Island. Seydisfjördur er ein liten by langt aust i landet. Hit gjekk det tidlegare ruteferje til Noreg. Den er innstilt. Også når eg er i utlandet oppsøkjer eg plassar med skrap. Det er spennande å sjå kva andre kaster. På Island er naturen rein og naken, og kontrasten til skrapet vert desto større. Så spørst det kva som er verst,  den materielle forsøplinga, eller den visuelle i form av foto. Med tanke på framtida er eg ikkje av dei som trur alle bilete har evig verdi. No skal eg rydda i mitt digitale skattkammer.

Dette er eit av dei "tilfeldige" prosjekta mine. Nokon fekk den gode idèen om fotografering av tre. Syntes det passa bra, og eg gjer mitt beste. Praktisk er det viktig at området der fotograferinga foregår er lett tilgjengeleg. Skogen er rett utanfor huset vårt, 0.5 km2 med mange slags treslag. Ein tett vegetasjon der planta gran har vokse seg stor og stengjer for lyset. Mose dekkjer skogbotn, bjørketrea veks seg lange og tynne.

Eg flyttar kamerastativet rundt på måfå. Set det ned, dreiar sakte og studerer skjermen. Former og flater dukkar opp frå ingenting. Små under. Stiller skarpt og eksponerer. Å fotografera i skogen er meditasjon. Ein forsvinn i seg sjøl. Det synes stille, lydane frå skogen rekk ikkje inn. Registrerer berre kameraskjerm og vegetasjon. Det er ein slags transe, når eg vaknar er skogen annleis.

Å vera eitt med skogstilla er å kjenna seg åleine på ein god måte. Og å vera åleine er det beste. Den stikkande kjensla når nokon ser meg fotograferer her ute i skogen gjer ingen gode bilete. Veit ikkje kvifor, men slik er det.