Obsfoto

Dei uventa gledene finn eg på stader utan turistar. Eg ruslar på baksida av ein yrkesskule på jakt etter skattar i avfallskontaineren. Her ligg det restar av metall som elevar har skore i. Øvingsobjektet vert kasta i kontaineren når oppgåva er fullført. Eg tenkjer det er leitt å kasta noko så fint. Eg vil ikkje bruka ordet kunst, men det nærmar seg. Eg har sett det verre. Dei som strevar med oppgåvene tenkjer knapt på kunst; utan hadde dei vel tatt arbeida med heim og hengt dei på veggen. Eg fiskar nokre metallbitar opp av kontainaren og tek vare på dei i kameraet.

Her ligg også nokre blokker og plater av aluminium. Heller ikkje desse er meinte å vera til inspirasjon for ein fotograf som tilfeldig dukkar opp. Blokkene er tunge å flytta på, så eg må leita etter dei beste vinklane slik dei ligg, og prøva å få ein god komposisjon av form og valørar.

Din tanke er fri, syng dei borgarlege konfirmantane. Nei. Din tanke er styrd av alt som er putta inn i hovudet ditt, bitar av eit enormt tankegods som har vore tenkt før di tid. Eg tenkte på det då eg såg masterutstillinga til kunststudentane i Bergen nyleg. Den digitale teknikken tek meir og meir over; den er vår tids pensel og palett. Betre eller verre? Kven veit. Eg gjekk glipp av opninga, der det sikkert var sagt mange kloke ord om kva studentane tenkjer om kunsten og samfunnet. Eg greier ikkje lenger tolka det som er framfor meg utan å bli det fortalt. Eg ser at mange studentar er fagleg dugande, men bortsett frå det står eg bom fast.

I sist blogginnlegg viste eg nokre husruinar, og her tek eg med ein til, eit stabbur som beint fram var overdådig i alt sitt elende. Desse forfalne husa minner om Utløa til kunstnaren Marianne Heske, som ho fekk stilt ut i Paris. Kva var kunsten i det heile? Idéen.

Eit av verka på masterutstillinga minner om ei forstørra utgåve av noko som nett er kome frå endetarmen. Eit anna verk er ein spiralisert stav som lener seg mot veggen; arven etter den kjende kunstnaren Jan Groth er tydeleg. Same kva tolking eg kjem med vil det truleg vera urettvist mot masterstudentane.

Same dagen var eg innom Kode 4. Med unntak av dei faste utstillingane var vegger og golv så velsigna frie for kunst at romma vart nesten vakre. I det store overlysrommet stod det att litt søppel som eg tykte var storveges. Den fremste installasjoen bør innlemmast i dei faste samlingane til galleriet.

Slik kan ein kle av keisaren og tru ein sjølv er fri. Men det er ingen som er meir bundne av konvensjonane enn me amatørfotografar, og det er ingen som utfaldar seg med så stor glede.

Det var fine påskedagar. Alpinbakken er ein framand stad for meg. Brukar eg bilen, så er det for å koma dit freden rår og eg ikkje ser eit menneske. Parkera, og gå. Det er fullt mogleg å oppleva slike stader også der det er bråk og mykje folk i kvardagen, men tomt når helgefreden senkar seg.

Eg vert tiltrekt av hus i forfall. Kvifor var det ingen som brydde seg då forfallet sette inn? Kvifor er det ingen som fjernar ruinen når det ikkje er noko veg attende? Kor lang tid går det frå eit hus er nytt til det blir borte av seg sjølv? Kven budde der, kva krangla dei om, korleis levde dei kjærleiken? Ved å titta gjennom eit knust vindauge kan eg sjå restar av ein svunnen kultur; eit åkle eller ein fin slagbenk som tyngjest under vekta av samanbrote tømmer. Alle husa på bileta nedanfor er så øydelagde at det nærmar seg det praktfulle. Dei er på topp i sitt fall.

Nær nokre av husa var det ikkje eit menneske å sjå. Der det er hus like ved er det naturleg å spørja om lov til å fotografera. Gjer det klart kven du er, kva ærend du er i, kva bileta eventuelt skal brukast til. Gjer det også klart at du ikkje aktar å ta deg inn i ruinen. Det kan i så fall bli verst for deg sjølv.

Det hender eg har fotografert moderne arkitektur med like stor vemmelse som eg har fotografert ruinar med vemod.

Det hender eg reiser til barndomstraktene mine. Det er med lita glede eg opplever korleis infrastruktur og moderne arkitektur øydelegg det som ein gong var mitt doméne. Men det er lite eg kan gjera med det.

Ved dampskipskaien var det i min barndom eit meieri. Bøndene kom med hest og kjerre for å levera mjølk. Eg vart send ut for å kjøpa  mjølk i eit spann som tok to-tre liter. Den som hadde hatt eit kamera den gongen! Så vart det bygt eit nytt meieri som eg knappast var innom, endå det var næraste nabo. Butikkane overtok mjølkesalet. Det nye meieriet hadde også si tilmålte tid. No skal det bli eit fritidshus for ungdom.

Eg sneik meg innafor gjerdet i palmehelga og fotograferte litt. Det var skarpt solskin, men det passa perfekt. På to av bileta er det eit stort kvitt todelt hus i bakgrunnen. Den eldste delen var i si tid ein folkehøgskule som far min bygde og styrde. For tida er den ein del av ein kommunal ungdomsskule. Om kort tid er truleg den også borte for å gje plass til attraktive bustadtomter.

Slik er det å verta heimlaus.

På internett finst det ei eiga veneside for skyer; cloudappreciationsociety.org.

Ein av pilarane i manifestet deira er: «Me trur at skyer er for drøymarar, og og at deira kontemplasjon (under skyene) er velgjerannde for sjela. Sanneleg, alle som er opptekne av skyer og korleis dei formar seg, vil bruka mindre pengar hjå psykologen.»

Denne velgjerande rosa skya kom eg over – eller den kom over meg – på ein av kveldsturane  mine langs fjorden. Det var ingen andre skyer der. Ho segla langsamt avgarde og det var stille kring meg. Det var berre ho og eg. Det var mi sky. Eg sto roleg og såg ho endra form og farge etter kvart som sola mista grepet. Så vart ho borte, oppløyst, på høgre side av panoramaet. Der sparde eg ein tur til psykologen.

Det andre fotoet har også (for meg) noko meditativt over seg. Skumringa og regnet er ingen god kombinasjon, så då hjelper det med ein pararply.

Dunkelt er også det siste fotoet; eit forsøk på skogsinteriør. Eg kjem til å oppsøkja denne skogen fleire gonger, i von om at noko fint skal skje.

Lokalavisa viste nyleg eit bilete av ei mengd siloballar. Det er ikkje sant, tenkte eg. Korleis kan desse ballane ha unngått mitt skarpe balleblikk? Og kvifor ligg dei på ein avfallsplass? Eit par dagar seinare var eg på veg til eventyret, ekstatisk, for å seia det mildt.

Dei tilsette på anlegget tok venleg mot meg. Men siloballar? Dei var fjerna for lenge sidan. Fotoet i avisa var tatt for ti år sidan. Dessutan var det ikkje gras, men urein jord i ballane. Snakk om å få seg ein på trynet!

For å trøysta meg sjølv viser eg nokre andre ballebilete. Dei grøne med skipet i bakgrunnen har si eiga historie. På grunn av fôrknipa i fjor måtte mange norske bønder kjøpa siloballar frå andre land i Europa. Desse kjem frå Nederland. Der slår dei graset fire gonger i året. Då veks det ikkje så høgt som det norske, og er meir næringsrikt. Slik hadde det seg at dei låg i ei norsk fiskerihamn. Dei svarte nederlandske ballane har ikkje så lang omløpstid, og er ikkje så godt emballerte. Difor får dei eit forsterkande lag med lysegrøn plast etter at dei er lossa i ei norsk hamn.

Ballane dekte av svart nett fann eg på ein spasertur i nærmiljøet.

Det er vanskeleg å forstå kva eit konsept er. I ordbøker vert det forklart som idé, utkast, kladd. Å gå frå konsepta  er det same som å mista kontrollen i ein gitt situajon. Særleg i kunsten er det vanskeleg (for meg) å forstå kva som skjer eller ikkje skjer i eit konseptuelt arbeid. Eit kunstverk kan 'drøfta' eller kritisera ulike sider ved samfunnsutviklinga. Det øvste fotoet viser eit konsept fullstendig blotta for kunstnerisk idé. Einaste tanken er å ta vare på båten. Etter kvart er det eit ork å ta vare på han. Me hiv over endå ein presinng, så held han eitt år til. Så ein presenning til, og etter ei stund har me eit konsept. Båten som framkomstmiddel, gått ut på dato, sløsing med ressursane, misbruk av plast, ureining, forsøpling, eit symbol på overflod, bruk og kast, og sikkert meir til. Slutten på ein draum, men kanskje ein gong, når me har sett ferdig denne fjernsynsserien…

Denne skulpturen fascinerer meg. Han har stått der i fleire år; burde vore freda. Det er lenge sidan eg har sett eit meir utilsikta kaos, eit meir utilsikta konsept. Eg må fotografera det kvar gong eg køyrer framom. Her kan dei faglærde kunstkonseptørane gå heim og legga seg.

Eg har diverre ikkje nok intellektuell kapasitet til å parafrasera meir over verket.

Det andre fotoet kunne vore vist utan forklaring, men eg gjer det likevel. Det er ei steikeplate frå ein kassert komfyr som eg har fotografert før. No var steikeomnen open, så eg kunne dra ut ei av steikeplatene og gjera eit konsept av den. Spør meg ikkje kva meininga med livet er.

Så var eg på fotoferd på industristaden 'min'. Svært seriøst. På veg til bilen ser eg dette metalldreiesponet som eg ikkje hadde hjarta til å forlata. Heim med det. Knips, som det så vulgært heiter. Me som lever for søppel (ikkje av) har det kjekt.

I mi tid i det såkalla Forsvaret fyrde eg av nokre få skarpe skot på ei skytebane. Eg veit ikkje kor mange skot Don McCullin har bak seg, men som krigsfotograf opplevde denne engelskmannen kule- og bomberegn nok til å halda seg innandørs resten av livet. Det gjer han likevel ikkje. 83-åringen fotograferer som aldri før på heimlege trakter i det vestlege England. Han mistrivst i solskin, men trivst desto meir i grått og overskya ver. Med sin bakgrunn har han alltid i tankane at han er dødeleg, og at det fotoet han nett har teke kan vera det siste.

Utan samanlikning elles mislikar også eg solskinet som fotografisk lys. Eg har aldri tenkt på det store industriområdet i nærleiken som 'heimlege trakter', men det er vel det då. Ein stor del av bileta mine er frå dette området. I dag var eg der igjen, i fem varmegrader, vind og med litt regn i lufta. Eg veit aldri kva eg finn, men har sjeldan gått tomhendt derifrå. Dette er litt av det eg fann. I tillegg plukka eg opp eit dreiespon i metall frå bakken. Det skal eg fotografera seinare.

Aud Bækkelund i Kvam i Hordaland er ein allsidig og fantasifull kunstnar. For tida har ho ei utstilling i Kabuso i Øysese. I innbydinga til «Alternative farvann» heiter det at A.B. ser etter poesien i omgjevnadene og i det daglegdagse.

Ho brukar om att ting som elles ville blitt kasta, men som det knyter seg minne til; til dømes ein haug med tommestokkar pent dandert på ein vegg. Distriktet er kjent for både båtbygging og møbelproduksjon. På golvet ligg ei lang remse av kunststoff, som skal minna om ei reise på sjøen.

Utstillinga byd på fotografiske utfordringar. Rommet er langt, med søyler og med vinllar i taket. Lågt dagslyslys kjem inn frå eine langsida, og frå punkt høgt oppe under taket kjem det varmt elektrisk punktlys Det gjev ein kraftig kollisjon i lystemperaturen. I dette tilfellet heng også tommestokkane i ein mørk krok. Løysinga er å slå av taklyset, setja kameraet på stativ og ta biletet over fleire sekund. Andre bilete vart tekne med det elektriske lyset påslått. I datamaskina vart så det gule lyset fjerna, medan det som skulle vera gult vart kalla fram att i neste operasjon. Puh.

Då er det lettare med ein installasjon i friluft og overskya ver. Framleis er det haugar med siloballar på markene. Eg kunne ikkje køyra framom desse kvite, blå, gule og rosa ballane utan å gjera noko med dei.

I går var det 12 plussgrader ute. Midt i februar. Eg blir nesten klimahysterisk. Så eg klamrar meg til vinteren litt til, slik han er i si mest enkle, zen-aktige form. Ei veninne seier ho hatar snø. Kanskje eg òg mislikar snøen når eg går på dårleg brøytte vegar i urbant miljø og snøfnugga framleis driv i lufta og det framleis er ein halvtime før eg er heime. Men på sitt beste er snø best.

Eg står på ei bru seks-sju meter over vatnet. Tynne isflak driv sakte med ein straum som eg kanskje ikkje ville ha merka om det ikkje hadde vore noko som dreiv. Heilt stilt. Utan furuskogen som speglar seg på eine sida ville ikkje betraktaren hatt nokon målestokk. Det er ikkje isflaka i seg sjølv som fascinerer, men den sakte rørsla skapt av ei mektig kraft. Hadde eg vore poet så kunne det kanskje blitt noko bra av det.

Tømmerstokken på kaien, enno ein gong. Det viktigaste er å avgrensa motivet til nokre få element og flater som skaper ro.

Fotballmåla kviler også i sin egen fred. Dei har ikkje hatt nettkjenning på fleire år.